Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan, Alışveriş merkezlerinin nitelikleri ile açılış, faaliyet ve denetimlerine ilişkin usul ve esasları düzenleyen Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik Taslağı görüşlere açıldı.
Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müdürlüğü tarafından Ticaret ve Sanayi Odalarına gönderilen yazı ile Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik Taslağı ile ilgili üyelerin görüş ve önerilerinin toplanarak bakanlığa iletilmesi istendi.
ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK TASLAĞI
BİRİNCİ BÖLÜM
Genel Hükümler
Amaç ve kapsam
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, alışveriş merkezlerinin nitelikleri ile açılış, faaliyet ve denetimlerine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
(2) Bu Yönetmelik, alışveriş merkezlerine ilişkin ilke ve kurallar ile alışveriş merkezi yönetiminin, yetkili idarelerin ve diğer ilgili kurum ve kuruluşların alışveriş merkezlerine ilişkin görev ve sorumluluklarını kapsar.
Dayanak
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 14/1/2015 tarihli ve 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü, 5 inci, 10 uncu, 11 inci, 12 nci ve 16 ncı maddelerine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Alışveriş merkezi: Bir yapı veya alan bütünlüğü olan, içinde büyük mağaza ve/veya beslenme, giyinme, eğlenme, dinlenme, kültürel ve benzeri ihtiyaçların bir kısmının veya tamamının karşılandığı işyerleri bulunan, merkezi bir yönetim ile ortak kullanım alanlarına ve 4 üncü maddede belirtilen diğer niteliklere sahip perakende işletmeyi,
b) Alışveriş merkezi yönetimi: Alışveriş merkezinin maliklerinden ve/veya bu malikler tarafından alışveriş merkezinin yönetimi konusunda yetkilendirilen bir veya birden fazla gerçek ve/veya tüzel kişiden oluşan birimi,
c) Bakanlık: Gümrük ve Ticaret Bakanlığını,
ç) Esnaf ve sanatkâr işletmesi: 7/6/2005 tarihli ve 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde tanımlanan esnaf ve sanatkârlarca işletilen işletmeyi,
d) Kanun: 14/1/2015 tarihli ve 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunu,
e) Meslek kuruluşu: Esnaf ve sanatkârlar odaları birliği ile ticaret ve sanayi odasını, ticaret ve sanayi odalarının ayrı kurulduğu yerlerde ticaret odasını,
f) Perakende işletme: Alışveriş merkezi, büyük mağaza, zincir mağaza, bayi işletme, özel yetkili işletme, perakende ticaretle uğraşan diğer ticari işletmeler ile esnaf ve sanatkâr işletmelerini,
g) Satış alanı: Münhasıran büro amaçlı kullanılan işyerleri ile konaklama, depolama, üretim tesisleri/alanları ve ortak kullanım alanları hariç olmak üzere alışveriş merkezlerinde işyerlerinin toplam alanını,
ğ) Üst meslek kuruluşu: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonunu,
h) Yetkili idare: İşyeri açma ve çalışma ruhsatını vermeye yetkili belediye veya il özel idareleri ile diğer idareleri,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Alışveriş Merkezinin Nitelikleri ve Ruhsatlandırma Süreci
Alışveriş merkezinin nitelikleri
MADDE 4 – (1) Alışveriş merkezinin;
a) Bir yapıya veya alan bütünlüğü içinde yapılar topluluğuna,
b) En az beş bin metrekare satış alanına,
c) İçinde en az on perakende işletmenin faaliyet gösterebileceği işyerlerine,
ç) Bu Yönetmelikte belirtilen ortak kullanım alanlarına,
d) Merkezi bir yönetime,
sahip olması gerekir.
Alışveriş merkezinin ruhsatlandırılması
MADDE 5 – (1) Yapı ruhsatı başvurusunda, 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bendlerinde yer alan nitelikleri taşıyan projeler alışveriş merkezi projesi kabul edilir.
(2) Alışveriş merkezi projelerinde bu Yönetmelikte belirtilen ortak kullanım alanlarına yer verilir.
(3) Alışveriş merkezine yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verme, değiştirme ve yenileme yetkisi belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde büyükşehir olan yerlerde büyükşehir belediyesine, diğer yerlerde ilgili belediyelere; belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında il özel idarelerine aittir. İşyeri açma ve çalışma ruhsatını vermeye yetkili diğer idareler konusunda, 10/08/2005 tarihli ve 25902 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte yer alan hükümler saklıdır.
(4) Alışveriş merkezinin içinde yer aldığı projede konut, otel, iş merkezi ve benzeri yapıların bulunması halinde de ruhsatlandırma üçüncü fıkra hükümlerine göre yapılır.
(5) Büyükşehir belediyesi tarafından alışveriş merkezi projesi için yapı ruhsatı verilirken üst meslek kuruluşlarının tavsiye niteliğindeki görüşleri alınır. Görüş talebi yazısı, yapı ruhsatı başvurusunun yapıldığı tarihten itibaren en geç ertesi iş günü akşamına kadar üst meslek kuruluşlarına gönderilir. Bu yazıya, büyükşehir belediyesine başvuruda sunulan belgelerin birer örneği eklenir.
(6) Üst meslek kuruluşları görüşlerini, görüş talebi yazısının kendilerine ulaştığı tarihten itibaren on beş iş günü içinde yazılı olarak büyükşehir belediyesine gönderir. Görüş yazılarında; büyükşehir belediyesi sınırları içindeki alışveriş merkezi sayısı ve bunların birbirine yakınlığı, ulaşım imkânları, alışveriş merkezinin çevreye, altyapıya ve trafiğe getireceği yükler ile yaratacağı can ve mal güvenliği riski gibi ekonomik, sosyal, çevresel ve demografik unsurlara yer verilir.
(7) Büyükşehir belediyesi tarafından alışveriş merkezi projesi için yapı ruhsatı verilirken ilgili ilçe belediyesinden de görüş alınabilir. Bu halde, ilçe belediyesi görüşünü görüş talebi yazısının kendisine ulaştığı tarihten itibaren on beş iş günü içinde yazılı olarak büyükşehir belediyesine gönderir.
(8) 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (ç) ve (d) bentlerindeki niteliklere sahip olmayan alışveriş merkezlerine işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilmez.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Sürekli İndirimli Satışlara İlişkin İlke ve Kurallar
Alışveriş merkezlerinde sürekli indirim satış
MADDE 6 – (1) Sürekli indirimli satış; seri sonu, sezon sonu, ihraç fazlası, kusurlu ve benzeri malların perakende işletmelerce indirimli fiyattan veya fabrika çıkış fiyatı üzerinden yıl boyunca satılmasıdır.
(2) Alışveriş merkezlerinin, sürekli indirimli satış türünü gösteren ya da çağrıştıran outlet gibi ibareleri kullanabilmesi için, içindeki perakende işletmelerin her birinin satışa sunduğu malların en az yüzde yetmişinin birinci fıkrada belirtilen niteliklere sahip olması gerekir. Bu tür alışveriş merkezlerince, sürekli indirimli satış türünü gösteren ya da çağrıştıran ibarelerin kullanılması zorunludur.
(3) Alışveriş merkezlerinde faaliyet gösteren perakende işletmelerin, sürekli indirimli satış türünü gösteren ya da çağrıştıran outlet gibi ibareleri kullanabilmesi için, bu işletmeler tarafından satışa sunulan malların en az yüzde yetmişinin birinci fıkrada belirtilen niteliklere sahip olması gerekir. Bu tür perakende işletmelerce, sürekli indirimli satış türünü gösteren ya da çağrıştıran ibarelerin kullanılması zorunludur.
(4) Niteliği itibarıyla sürekli indirimli satış türüne uygun olmayan perakende işletmeler bu maddenin ikinci fıkrasının uygulanmasında dikkate alınmaz.
Sürekli indirimli satışlardan sorumluluk
MADDE 7 – (1) Bu Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasındaki yükümlülüklerden alışveriş merkezi yönetimi, üçüncü fıkrasındaki yükümlülüklerden ise alışveriş merkezi yönetimi ile birlikte ilgili perakende işletme sorumludur.
(2) Sürekli indirimli satış türünü gösteren ya da çağrıştıran ibareleri kullanan alışveriş merkezlerinde faaliyet gösteren perakende işletmelerce satışa sunulan malların sürekli indirimli satışa konu olup olmadığı, alışveriş merkezi yönetimi tarafından yılda en az üç defa kontrol edilerek tutanağa bağlanır.
(3) Alışveriş merkezindeki perakende işletmelerin satışa sunduğu malların en az yüzde yetmişinin sürekli indirime konu mallardan olmadığının tespiti halinde bu durum, tespitin yapıldığı tarihten itibaren üç iş günü içinde alışveriş merkezi yönetimince Bakanlığa bildirilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Ortak Kullanım Alanlarına İlişkin İlke ve Kurallar
Ortak kullanım alanları
MADDE 8 – (1) Alışveriş merkezinde, içindeki perakende işletmelerin haricinde sosyal ve kültürel etkinlik alanı, acil tıbbi müdahale ünitesi, ibadet yeri, bebek bakım odası, çocuk oyun alanı, tuvalet ve dinlenme alanları oluşturulur.
(2) Alışveriş merkezindeki yürüyüş alanı, koridor, avlu, mal kabul alanı, merdiven, asansör, otopark ve teras gibi alanlar da ortak kullanım alanı kabul edilir.
(3) Ortak kullanım alanları, engelliler ile yaşlı ve çocukların ihtiyaçları dikkate alınarak oluşturulur.
(4) Alışveriş merkezi içindeki perakende işletmeler, ortak kullanım alanlarında satış ve/veya teşhir amaçlı faaliyetlerde bulunamaz.
(5) Ortak kullanım alanlarının bu Yönetmeliğe uygun olarak oluşturulmasından, amacına uygun olarak kullanılmasından ve bu alanlara ilişkin diğer yükümlülüklerin yerine getirilmesinden alışveriş merkezi yönetimi sorumludur.
Sosyal ve kültürel etkinlik alanı
MADDE 9 – (1) Alışveriş merkezinde sergi, söyleşi, tanıtım ve imza günleri gibi sosyal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi amacıyla satış alanının en az binde beşi oranında alan ayrılır. Bakanlık, bu oranı bir katına kadar artırmaya veya yarısına kadar azaltmaya yetkilidir.
(2) Sosyal ve kültürel etkinlikler, etkinlikten en az yedi gün önce alışveriş merkezinin görülebilir yerlerinde ve varsa internet sitesinde ilan edilir.
Acil tıbbi müdahale ünitesi
MADDE 10 – (1) Acil tıbbi durumlarda ilk müdahalenin yapılabilmesi ve ihtiyaç halinde en yakın hastaneye sevkin sağlanabilmesi amacıyla, alışveriş merkezinin kolay ulaşılabilir bir yerinde en az yirmi metrekare büyüklüğünde acil tıbbi müdahale ünitesi oluşturulur.
(2) Acil tıbbi müdahale ünitesinin girişinde “Acil Tıbbi Müdahale Ünitesi” yazısı ve işareti yer alır.
(3) Acil tıbbi müdahale ünitesinde acil tıp teknisyeni, hemşire ve/veya tıp doktoru unvanına sahip en az iki sağlık personeli istihdam edilir. Bu personel, alışveriş merkezinin açık olduğu süre boyunca acil tıbbi müdahale ünitesinde hazır bulunur. Ellibin metrekare ve üzerinde satış alanına sahip alışveriş merkezlerinde istihdam edilecek sağlık personelinden en az biri tıp doktoru olmalıdır.
(4) Acil tıbbi müdahale ünitesinde yeterli nitelik ve miktarda ilk yardım malzemesi ve ekipmanı bulundurulur.
Bebek bakım odası ve çocuk oyun alanı
MADDE 11 – (1) Alışveriş merkezinde, en az yirmi metrekare büyüklüğünde, içinde lavabosu, alt değiştirme ünitesi, emzirme koltuğu ve sehpa bulunan, yeterli iklimlendirme ve hijyen şartlarını sağlayan yeterli sayıda bebek bakım odası oluşturulur.
(2) Alışveriş merkezinde 0-8 yaş grubu çocukların oyun oynaması için ebeveynlerin çocuklarının gözetimini sağlayabileceği oturma yerleri bulunan, yaralanma ve kazalara karşı güvenlik tedbirleri alınmış, yeterli sayıda ve ücretsiz çocuk oyun alanı oluşturulur.
Diğer ortak kullanım alanları
MADDE 12 – (1) Alışveriş merkezinde en az yirmi metrekare büyüklüğünde, içinde lavabosu bulunan, yeterli iklimlendirmeye ve ihtiyacı karşılayacak diğer niteliklere sahip ibadet yeri oluşturulur.
(2) Alışveriş merkezinde, ihtiyacı karşılayacak nitelik ve sayıda dinlenme yeri oluşturulur.
(3) Alışveriş merkezinde kadın, erkek, çocuk, yaşlı ve engelliler için ayrı ayrı olacak şekilde, gerekli hijyen şartlarına sahip, Türk Standardları Enstitüsü tarafından belirlenmiş standartlara uygun ve yeterli sayıda tuvalet oluşturulur.
Ortak kullanım alanlarına ilişkin giderler
MADDE 13 – (1) Ortak kullanım alanlarına ilişkin elektrik, su, ısınma, bakım-onarım, güvenlik ve temizlik gibi belirli dönemlerde tekrarlanan giderler, perakende işletmelerin kiraladıkları alanların alışveriş merkezinin satış alanına oranına göre paylaştırılır.
(2) Kiracı olarak faaliyette bulunan perakende işletmelerden birinci fıkradaki niteliklere sahip giderler dışında ortak gider adı altında herhangi bir bedel talep edilemez.
(3) Ortak kullanım alanı giderlerine ilişkin kiracı katılım payları Türk Lirası üzerinden hesaplanır ve ödenir.
(4) Alışveriş merkezi yönetimi tarafından talep edilen ortak giderler kiracı olarak faaliyette bulunan perakende işletmelere talep esnasında yazılı olarak bildirilir. Bu bildirimde her bir perakende işletmeye ait katılım payı hesaplamaları açıkça gösterilir. Bildirimin usulüne uygun yapıldığına dair ispat yükümlülüğü alışveriş merkezi yönetimine aittir.
(5) Ortak kullanım alanı giderlerine ilişkin kiracı katılım payları yalnızca bu giderlerin karşılanmasında kullanılır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Yer Tahsisine İlişkin İlke ve Kurallar
Yer tahsisi
MADDE 14 – (1) Alışveriş merkezinde;
(a) Esnaf ve sanatkâr işletmecilerine rayiç bedel üzerinden kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az yüzde beşi oranında,
(b) Geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere, en fazla rayiç bedelinin dörtte biri tutarında kiraya verilmek üzere, toplam satış alanının en az binde üçü oranında,
yer tahsis edilir.
(2) Bu maddenin uygulanmasından alışveriş merkezi yönetimi sorumludur.
Rayiç bedel tespiti
MADDE 15 – (1) Tahsis edilen işyerlerinin rayiç kira bedeli alışveriş merkezi yönetimince tespit edilir.
(2) Rayiç bedelin tespitinde, tahsis edilen işyerinin büyüklüğü ve alışveriş merkezi içindeki konumu, alışveriş merkezinin büyüklüğü ve bulunduğu yer, potansiyel iş hacmi ve ciro gibi hususlar dikkate alınır.
(3) Rayiç bedel hesaplamaları alışveriş merkezi yönetimince kayıt altına alınır ve kira sözleşmesinin imzalandığı tarihten itibaren beş yıl süreyle saklanır.
Tahsis edilen işyerlerinin duyurulması
MADDE 16 – (1) Tahsis edilen işyerlerine ilişkin kiralama duyurusu, ilgili üst meslek kuruluşuna ve üyelerine bildirilmek üzere o ilin esnaf ve sanatkârlar odaları birliğine alışveriş merkezi yönetimince yazılı olarak yapılır.
(2) Kiralama duyurusu, ilgili esnaf ve sanatkârlar odaları birliğinin, ilgili üst meslek kuruluşunun ve varsa alışveriş merkezinin internet sitesinde ilan edilir.
(3) Kiralama duyurusunda, alışveriş merkezinin adı, adresi, kiraya verilecek işyerine ait bilgiler, rayiç kira bedeli, başvuru adresi ve son başvuru tarihi belirtilir.
(4) Kiralama duyurusunun ilgili üst meslek kuruluşuna ulaştığı tarih, duyuru tarihi kabul edilir.
(5) Bu maddenin uygulanmasından alışveriş merkezi yönetimi sorumludur.
Başvuru
MADDE 17 – (1) Tahsis edilen işyerlerinin kiralanmasına ilişkin başvurular yazılı olarak alışveriş merkezi yönetimine yapılır.
(2) Başvuru yazısına, esnaf siciline kayıtlı olunduğuna dair belge ve alışveriş merkezi yönetimince gerekli görülen diğer belgeler eklenir.
(3) Başvuru, alışveriş merkezi yönetimince kayıt altına alınır ve başvurunun yapıldığını gösterir bir belge düzenlenerek başvuru sahibine verilir. Bu belgede, başvurunun tarihi ile tarafların adı, soyadı, unvanı ve imzası yer alır.
(4) Başvuru kayıt ve belgeleri, başvuru tarihinden itibaren alışveriş merkezi yönetimince beş yıl süreyle saklanır.
Kiraya verme
MADDE 18 – (1) Başvuruları değerlendirmeye ve tahsis edilen işyerlerini kiraya vermeye alışveriş merkezi yönetimi yetkilidir. Bu işyerleri, usulüne uygun başvuru yapan ve kiralama şartlarını kabul eden esnaf ve sanatkâr işletmecileri ile geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere kiralanır.
(2) Esnaf ve sanatkâr işletmecilerine tahsis edilen işyerlerine yeteri kadar talep olmaması veya boşalan yerlerin, Yönetmeliğin 16 ıncı maddesine göre yapılan duyuru tarihinden itibaren yirmi gün içinde doldurulamaması hâlinde, bu işyerleri en fazla üç yıllığına diğer talep sahiplerine kiraya verilebilir. Bu sürenin sonunda bu Yönetmeliğin yer tahsisine ilişkin hükümleri uygulanır.
(3) Bu maddenin uygulanmasından alışveriş merkezi yönetimi sorumludur.
Kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerin tespiti ve ilanı
MADDE 19 – (1) Geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekler, ilgili üst meslek kuruluşunun görüşü alınmak suretiyle Bakanlıkça belirlenir.
(2) Birinci fıkraya göre belirlenen meslekler Bakanlığın internet sitesinde ilan edilir.
ALTINCI BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Özel güvenlik hizmeti
MADDE 20 – (1) Alışveriş merkezinde, 10/6/2004 tarihli ve 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun ve ilgili mevzuatı çerçevesinde özel güvenlik hizmeti sağlanır.
Denetim ve ceza hükümleri
MADDE 21 – (1) Bakanlık, bu Yönetmeliğin uygulanmasında ortaya çıkan sorunlar ve şikâyetlerle ilgili olarak alışveriş merkezleri nezdinde denetim yapmaya yetkilidir.
(2) Yetkili idareler, yetki alanlarıyla sınırlı olmak kaydıyla doğrudan veya Bakanlığın talebi üzerine bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde alışveriş merkezleri ve alışveriş merkezlerinde faaliyet gösteren perakende işletmeler nezdinde ön inceleme mahiyetinde olmak üzere gerekli denetim ve uygulamaları yapmak ve önlemleri almakla görevli ve yetkilidir.
(3) Yetkili idareler tarafından ikinci fıkra kapsamında yapılan denetimler sonucunda bu Yönetmeliğe aykırı hususların tespit edilmesi halinde, bu hususlar tespit tarihinden itibaren on beş gün içinde Bakanlığa bildirilir.
(4) Bu Yönetmeliğe aykırı hareket eden perakende işletmeler hakkında, Kanunun 18 inci maddesinin ilgili hükümleri uygulanır.
Geçiş hükümleri
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Büyükşehirlerde, Kanunun yürürlüğe girdiği 29/1/2015 tarihinden önce ilçe belediyelerine yapılan, ancak bu tarih itibarıyla yapı ruhsatı almamış olan alışveriş merkezlerine yapı ruhsatı, yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı büyükşehir belediyelerince verilir.
(2) Büyükşehirlerde, Kanunun yürürlüğe girdiği 29/1/2015 tarihinden önce yapı ruhsatı almış olmakla birlikte işyeri açma ve çalışma ruhsatı almamış olan alışveriş merkezlerine yapı kullanma izin belgesi ve işyeri açma ve çalışma ruhsatı, yapı ruhsatını veren idarece verilir.
(3) Kanunun yürürlüğe girdiği 29/1/2015 tarihi itibarıyla faaliyette olan alışveriş merkezleri, 4 üncü maddenin (ç) ve (d) bentlerindeki nitelikleri bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı ay içinde sağlar. Bu niteliklerin sağlanmasının ardından alışveriş merkezlerine işyeri açma ve çalışma ruhsatı, yapı kullanma izin belgesini veren yetkili idarece verilir.
(4) Perakende Bilgi Sistemi uygulamaya geçinceye kadar işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilen alışveriş merkezlerine ilişkin bilgiler, ruhsat tarihinden itibaren on beş gün içinde yetkili idare tarafından yazılı olarak Bakanlığa bildirilir.
(5) Kanunun yürürlüğe girdiği 29/1/2015 tarihinden itibaren alışveriş merkezlerinde boşalan satış alanları, esnaf ve sanatkar işletmecilerine kiralanmak üzere tahsis edilmesi zorunlu orana ulaşana kadar esnaf ve sanatkâr işletmecilerine öncelik verilmek suretiyle kiralanır.
(6) Kanunun yürürlüğe girdiği 29/1/2015 tarihinden itibaren alışveriş merkezlerinde boşalan satış alanları, geleneksel, kültürel ve sanatsal değeri olan kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri icra edenlere kiralanmak üzere tahsis edilmesi zorunlu orana ulaşana kadar bu meslekleri icra edenlere kiralanır.
Yürürlük
MADDE 22 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 23 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gümrük ve Ticaret Bakanı yürütür.